Windhaan of torenhaan
 
Een windhaan of weerhaan is een windwijzer in de vorm van een haan. Sommige torenhanen zitten op een windkruis en/of op een metalen bol.
Ze worden vooral geplaatst op de spits van kerktorens. Van oudsher was het gebruikelijk een kruis, bol of haan te plaatsen op een toren, maar ook op een paal en ook op de kruin van een kerstboom en een meiboom. Deze dienden als afweermiddel.
 
De 'windhaan' draait soms niet met de wind mee. Deze haan op torenspitsen laat dus niet altijd zien vanuit welke richting de wind komt. Ook zijn er andere afbeeldingen op kerktorens te vinden. Zo staat bijvoorbeeld op de Martinitoren in de stad Groningen een heus paard, waarvan men zegt dat het zo groot is als een echt paard. Dat spreekt tot de verbeelding, maar er moet bij gezegd worden dat het paard een kleine pony is. De Kloosterkerk in Assen heeft een bazuinblazende engel op de torenspits. Op de spits van de Jacobikerk in Utrecht, is in de jaren 50 een jacobsschelp geplaatst.
 
Op Lutherse kerken staat doorgaans een zwaan. Volgens de christenen verwijst deze zwaan naar de theoloog Johannes Hus (Hus betekende in zijn landstaal: gans). In Praag werd hij in 1415 wegens vermeende ketterijen op de brandstapel gebracht. Hij zou toen uitgeroepen hebben: "Jullie verbranden een gans, maar er zal een zwaan uit zijn as herrijzen". Deze uitspraak zou een eeuw later (1517) in verband worden gebracht met Maarten Luther en zo werd de zwaan het herkenningsteken van de Lutherse kerk. De zwaan was echter in de heidense tijd een heilig dier en werd voornamelijk met mythische wezens als elfen en goede-vrouwen in verband gebracht. Zwanen spelen een belangrijke rol in de Germaanse mythologie en volkscultuur, daarom werd ook de zwaan door de christenen overgenomen en op kerktorens geplaatst.
 
De Gallo di Ramperto, Museo di Santa Giulia in Brescia (Italië),
de oudste nog bestaande windwijzer in de vorm van een haan ter wereld  
 
Weerhaan 

De eerste torenhaan stamt uit 820 in Brescia (Italië). Bisschop Rampert liet een bronzen haan gieten voor de toren van zijn kerk. Volgens de legende werd door de paus ongeveer duizend jaar geleden een decreet afgekondigd met de opdracht om iedere kerktoren te voorzien van een haan.
Daarom schittert sinds de tiende eeuw de wakende haan van metaal op vele kerktorens. Vanaf de 13e eeuw werd de vaste opstelling langzaam aan vervangen door de beweegbare windhanen. Onder het wijzer is vaak een liggend kruis aangebracht, waaraan kan worden afgelezen
Torenhanen werden vroeger soms beschoten. Vele vervangen windhanen hebben schietgaten. De haan op een toren wordt dan ook in verbinding gebracht met vogelschieten.
Bronnen: Wikipedia, Musée de la cloche et du carillon
 
 
      Categorieën: Meteorologische instrumenten  I  Weer A tot Z  
 
Web Design