Altocumulus castellanus (Acc)

Altocumulus castellanus (Ac cas)

Altocumulus castellanus

Afkorting	Ac cas
Symbool
Geslacht	Alto (midden), cumulus (opgehoopt)
Soorten	Castellanus (kasteel)
Verscheidenheid	Duplicatus, lacunosus , Opacus, Perlicidus, Radiatus, Translucidus, Undulatus
Hoogte	2000–6000 m (6500–20000 ft)
Classificatie	Familie B, Middelhoge wolken
Uiterlijk	Middelgrote Stratocumuluswolken gerangschikt in groepen met stijgende torens, torentjes.
Neerslagwolk	Alleen Virga

Een altocumulus castellanus (van het Latijnse castellanus, kasteel) is een castellanus-achtige wolk op middelhoog niveau (2 tot 6 km boven zeeniveau) die zich onderscheidt door de meerdere torens die zich op de top vormen. De naam komt van het feit dat deze torens lijken op de kantelen van middeleeuwse kastelen en ze duiden op een significante verticale convectieve beweging op dit niveau. Sommige auteurs noemen
deze wolk gewoon een castellatus3. Hun dikte varieert tussen 1.000 m en 6.000 m

Definitie

De definitie van altocumulus castellanus is puur visueel. De altocumulus castellanus werd gedefinieerd in de International Cloud Atlas, waarvan de laatste officiële editie uit 1975 dateert. In die tijd bestonden er nog geen satellieten en werden wolken visueel waargenomen.
Tegenwoordig zwerven satellieten over de planeet en zijn atmosferische peilingen alledaags. Er zijn meningen dat deze visuele definitie van altocumulus castellanus achterhaald is en dat wolken moeten worden gedefinieerd op basis van puur fysieke kenmerken.

Ontstaanswijze

De altocumulus castellanus zijn het teken van een luchtinstabiliteit op de gemiddelde niveaus van de atmosfeer die zich over een grote dikte
uitstrekt. Onder deze omstandigheden ondergaat de warmere lucht aan de basis dan aan de top van de altocumulus (en die minder dicht is) een Archimedische stuwkracht die deze lucht naar boven voert. Het vocht in deze luchtpakketten condenseert wanneer adiabatische koeling het pakket verzadigd maakt met waterdamp en de wolk vormt. De opwaartse luchtstroom stopt pas als de luchttemperatuur in het veld en de omgeving op hoogte in evenwicht zijn. Sommige auteurs maken geen precies onderscheid tussen cumulus en altocumulus castellanus. Ze bevestigen dat er continuïteit is tussen de cumulus van goed weer als gevolg van beklimmingen vanaf de grond en de altocumulus castellanus die, stricto sensu, geen overwicht heeft onder hun basis.

De onderstaande afbeeldingen tonen een voorbeeld van een bijzonder hoge altocumuluswolk in Norman, Oklahoma. Het bijbehorende atmosferische geluid suggereert dat de basis van deze wolken ongeveer 4 km is. Deze wolken werden vroeg in de ochtend waargenomen en het diagram geeft een duidelijke temperatuurinversie nabij de grond aan. Deze wolken komen overeen met een advectie van warme lucht naar de gemiddelde niveaus van de atmosfeer.

Altocumulus castellanus met een basis op 4000 m

Altocumulus castellanus

Samenstelling

De convectieve bewegingen die gepaard gaan met altocumulus castellanus komen voor in het gemiddelde niveau van de atmosfeer en komen overeen met een potentieel stormachtige instabiliteit op hoogte. Vaak zijn deze wolken vroege waarschuwingssignalen van onweersbuien op een hoge basis die ernstig kunnen zijn en/of wijdverbreid slecht weer. Bovendien kan de altocumulus castellanus buien en aanzienlijke turbulentie veroorzaken vanwege de aanzienlijke verticale beweging die ze veroorzaakt. Als de instabiliteit toeneemt, kunnen deze wolken transformeren in altocumulonimbus (officieel cumulonimbus altocumulogenitus) en onweersbuien of zelfs gewone cumulonimbus geven waarbij opwaartse stromingen vanaf de grond beginnen.

In feite genereren altocumulonimbus-wolken downdrafts en downdrafts. Er treedt dan een instabiliteit op de grond op die door deze neerwaartse stromingen ontstaat, zelfs in de aanwezigheid van aanvankelijk stabiele omstandigheden op grondniveau. De lucht op hoogte wordt dan kouder en kan daardoor voor instabiliteit zorgen in de lagere lagen van de atmosfeer waar de lucht nog relatief warm is. In sommige extreme gevallen kunnen deze downdrafts hun evenwichtspunt overschrijden en daarom wordt de lucht in de downdraft warmer dan de omringende lucht.
We bevinden ons dan in de aanwezigheid van het fenomeen hitteberoerte.

Altocumulus castellanus ontwikkelt of intensiveert zich vaak na zonsondergang als de top van een altocumuluswolk afkoelt door infraroodstraling en de basis wordt opgewarmd door restwarmte van de grond, waardoor een instabiele situatie ontstaat. Aan de andere kant is de vorming van deze wolken in de ochtend vaak de voorbode van onweersbuien in de middag. Zoals hierboven uitgelegd, kan dagelijkse opwarming inderdaad onstabiele omstandigheden creëren nabij het oppervlak die zullen worden overwonnen door omstandigheden die vergelijkbaar zijn met het gemiddelde niveau, waardoor convectie vanaf het oppervlak grote hoogten kan bereiken.

Zweefvliegen

Altocumulus castellanus kan degenereren tot cumulonimbuswolken die extreem gevaarlijk kunnen zijn. Een echte cumulus met een hoge basis
zoals die gevonden wordt in het Amerikaanse Westen zal zeer goede aerologische omstandigheden geven voor het beoefenen van het zweefvliegen, terwijl een verhoogde cumulus of altocumulus castellanus meestal onbruikbaar zal zijn omdat de opwaartse luchtstroom niet erg ver komt onder de wolk. De verticale beweging in de wolk kan echter erg groot zijn als de instabiliteit van de gemiddelde troposfeerniveaus groot is, en soms op enige afstand onder de wolk beginnen. Een zweefvliegtuig dat het niveau nabij de basis van deze wolken zou hebben bereikt, dankzij convectie op lagere hoogte, zou het kunnen exploiteren. De nachtelijke omstandigheden waarin deze ontwikkeling het vaakst voorkomt, zoals eerder vermeld, zijn echter ongunstig om convectie op laag niveau te vinden. De castellanus, die ongunstig is voor zweefvliegen, kan gemakkelijk worden geïdentificeerd en heeft in het Engels de bijnaam "raketwolken".

Wolk gezien vanuit vliegtuig

Onder de wolk

Altocumulus castellanus heeft een min of meer horizontale en verlengde basis die lijkt op die van gelaagde altocumulus. Net onder de wolk wordt
het zicht verminderd door de aanwezigheid van waas onder de basis en neemt de turbulentie toe naarmate we de basis van de wolk naderen.

In de wolken

Altocumulus castellanus heeft dezelfde samenstelling als andere altocumulus soorten en bestaat voornamelijk uit waterdruppels met enkele ijskristallen. In de wolk is de turbulentie over het algemeen sterk en kunnen daar elektrische ontladingen plaatsvinden, zodat deze wolken in feite
een hoge-base cumulonimbus kunnen zijn, waarvan de onofficiële naam altocumulonimbus is. In het Engels worden deze wolken Elevated cumulonimbus genoemd. Ijsvorming door vliegtuigen die door deze wolken vliegen, kan ernstig zijn.

Boven de wolk

Deze wolken zien eruit als goed ontwikkelde cumuluswolken, waarvan de basis is ingebed in een gladde of golvende mistige of bewolkte laag.
De verticale uitbreiding van deze wolken is zeer variabel. De hoogte van deze uitsteeksels kan het stadium van cumulus congestus of zelfs cumulonimbus bereiken en in dit geval zullen we spreken van cumulonimbus altocumulogenitus of eenvoudiger van altocumulonimbus (niet-officiële naam). Deze kunnen op grote hoogte aanleiding geven tot onweersbuien.

Bronnen: Wikipedia-en, Wikipedia-fr, Der Karlsruher Wolkenatlas, WMO cloudatlas

Foto galerij Altocumulus castellanus

Altocumulus castellanus, Cumulus congestus (Ac cas, Cu con)
Locatie: Karlsruhe (Baden-Württemberg, Duitsland) - © Copyright: Bernhard Mühr

Altocumulus castellanus, Cumulus mediocris, Cumulus congestus, Cumulonimbus (Ac cas, Cu med, Cu con, Cb)
Locatie: Death Valley National Monument (Californië, VS) - © Copyright: Bernhard Mühr

Categorieën: Wolkenatlas I Meteorologie I Zelf voorspellen I Weer A tot Z