|
|
|
| Catatumbo bliksem is een atmosferisch fenomeen dat zich voordoet boven de monding van de Catatumbo-rivier, waar deze uitmondt in het Maracaibo-meer in Venezuela. Catatumbo betekent "Huis van de Donder" in de taal van het Bari-volk. Het ontstaat uit een massa stormwolken op een hoogte van meer dan 1 km en vindt plaats gedurende 140 tot 160 nachten per jaar, negen uur per dag, en met bliksemflitsen van 16 tot 40 keer per minuut. Het vindt plaats boven en rond het Maracaibo-meer, meestal boven een moerasgebied dat is gevormd waar de Catatumbo-rivier in het meer stroomt. Het fenomeen kent de hoogste dichtheid aan bliksemschichten ter wereld, met 250 per km. In de zomer kan het fenomeen zelfs optreden als droge bliksem zonder regenval. |
| |
| De bliksem verandert zijn flitsfrequentie gedurende het jaar en is van jaar tot jaar anders. Zo werd het bijvoorbeeld van januari tot maart 2010 stilgelegd, kennelijk vanwege de droogte, wat leidde tot speculaties dat het wellicht permanent was uitgedoofd. |
| |
|
| Catatumbo bliksem 's nachts |
|
|
|
| Catatumbo-bliksem vindt plaats boven en rond het Maracaibo-meer |
|
| Beweging van luchtmassa's |
| Al in 1911 schreef Melchor Centeno's studie de oorsprong van stormen toe aan de gesloten windcirculatie in de regio. Deze stormen zijn het gevolg van noordoostelijke winden die het meer alleen vanaf de vlakke kant binnendringen en afkomstig zijn van de omliggende moerassige vlaktes. Vervolgens duwt het de warme, vochtige luchtmassa naar de uitlopers van de Andes, de Serranía de Perijá (3.630 m) en de Cordillera de Mérida (4.978 m), die de zeevlakte aan drie kanten omsluiten. De wind versnelt bij zonsondergang op zeer lage hoogte en vormt een lage barrièrestraalstroom, vanwege de temperatuurinversie tussen de vlakte en de berg. |
| |
De opgetilde lucht ontmoet koelere lucht die op grote hoogte uit de bergen komt, wat resulteert in onstabiele omstandigheden die herhaaldelijke onweersbuien veroorzaken die bliksem veroorzaken. Het fenomeen wordt gekenmerkt door onophoudelijke schittering van de lucht, meestal door
de wolkenmassa, en bliksem met een hoogte van 2 tot 10 km (of zelfs meer). De bliksem slaat ongeveer een uur na zonsondergang in terwijl de straalstroom zich vormt. Deze regeneratie van stormen op dezelfde locatie is te wijten aan het voortduren van de beschreven atmosferische omstandigheden. |
| |
| Aanvullende aannames |
De Russische onderzoeker Andrei Zavrotsky onderzocht het gebied meerdere malen. Hij concludeerde dat de bliksem meerdere epicentra heeft in de moerassen van het Juan Manuel de Aguas National Park, Claras Aguas Negras en het westelijke meer van Maracaibo. In 1991 suggereerde hij dat
het fenomeen ontstond doordat koude en warme luchtstromen elkaar rond het gebied ontmoetten. De studie speculeerde ook dat een geïsoleerde oorzaak voor de bliksem de aanwezigheid van uranium in het gesteente zou kunnen zijn. |
| |
Tussen 1997 en 2000 stelde een reeks van vier studies voor dat het methaan dat door de moerassen werd geproduceerd en de enorme olievoorraden in het gebied een belangrijke oorzaak van het fenomeen waren. Het methaanmodel is gebaseerd op de symmetrie-eigenschappen
van methaan. Andere studies hebben aangegeven dat dit model wordt tegengesproken door het waargenomen gedrag van de bliksem, omdat het zou voorspellen dat er meer bliksem zou zijn in het droge seizoen (januari-februari) en minder in het natte seizoen (april-mei en september-oktober). |
| |
| Een team van de Universidad del Zulia heeft de impact van verschillende atmosferische variabelen op de dagelijkse, seizoensgebonden en jaarlijkse variabiliteit van de bliksem in Catatumbo onderzocht, waarbij verbanden werden gevonden met de Inter-Tropical Convergence Zone (ITCZ), El Niño-Southern Oscillation (ENSO), de Caribbean Low-Level Jet en de lokale winden en convectieve beschikbare potentiële energie (CAPE). Met behulp van satellietgegevens telt NASA dat er ongeveer 250 gevallen van bliksem per km2 zijn. |
| |
| |
| Een onderzoek uit 2016 toonde aan dat het mogelijk is om bliksem in het Maracaibomeerbekken tot een paar maanden van tevoren te voorspellen, op basis van de variabiliteit van de Maracaibomeerlaagstroom en de interacties met voorspelbare klimaatmodi zoals de ENSO en de Caribische laagstroomstroom. Het onderzoek toonde ook aan dat de voorspellingsnauwkeurigheid aanzienlijk hoger is wanneer een index wordt gebruikt die is gebaseerd op een combinatie van wind en convectieve beschikbare potentiële energie (CAPE). De index lijkt het samengestelde effect van meerdere klimaatfactoren goed vast te leggen. |
| |
| |
| Er zijn verschillende referenties van koloniale Portugese en Spaanse bronnen, die dit fenomeen "Lantaarns van Sint Antonius" of de "Vuurtoren van Maracaibo" noemen, zoals ook opgemerkt door Alexander Walker in 1822. Gebaseerd op het boek "Viage de Varinas" van M. Palacios, beschreef de Pruisische natuuronderzoeker en ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt de bliksem in 1826. De Italiaanse geograaf Agustin Codazzi beschreef het in 1841 als ‘als een ononderbroken bliksem, en de ligging ervan is zodanig dat het, gelegen bijna op de meridiaan van de monding van het meer, de navigatie aanstuurt als een vuurtoren. |
| |
|
|
|
|
|
|
