|
Hoofdstuk 26 -
Overstromingen op
satellietbeelden
|
|
|
|
| 1: De weg naar Karumba, Queensland, staat onder water; 2009. |
| 2: Australische koeien zoeken een goed heenkomen voor het wassende water, Fernmount, bij Bellingen, Nieuw Zuid Wales, 2009. |
| 3: De weg naar Bellingen, Nieuw Zuid Wales, Australië, staat onder water, 2009. |
| |
| Van droog naar nat |
| |
In de loop van februari breidde de wateroverlast zich uit naar het zuiden van Queensland en het daaraan grenzende gebied, waar het ook hard was gaan regenen. In de eerder dit jaar nog door extreme droogte getroffen streek rond Bourke in het noorden van Nieuw Zuid Wales, viel half februari
in 15 uur maar liefst 200 millimeter regen, bijna tweederde van de normale jaarlijkse hoeveelheid. Door de stortregens traden ook hier rivieren
buiten hun oevers; talrijke bewoners van steden, dorpen en afgelegen boerderijen in de regio moesten worden geëvacueerd, mijnbouw werd noodgedwongen stilgelegd en delen van de staat, werden tot rampgebied uitgeroepen. |
| |
4: Satellietbeeld in natuurlijke kleuren van het door overstromingen getroffen gebied rond Normanton in het noordwesten van de Australische
staat Queensland 1). Datum: 19 februari 2009. Instrument: RSI. Satelliet: FORMOSAT-2. © 2009 Dr. Cheng-Chien Liu, National Cheng-Kung
University, and Dr. An-Ming Wu, National Space Organization, Taiwan. |
5: Extreme regenval in het noorden van Australië, 24 december 2008 tot en met 7 januari 2009. In de roodgekleurde gebieden viel in dat tijdvak
in totaal meer dan 400 millimeter regen. Bron: SSAI/NASA/GSFC. |
6: Satellietbeeld in valse kleuren van de overstromingen in Queensland, Australië, 18 februari 2009. Blauwe tinten duiden op water, vegetatie is
groen en kale grond roze-bruin. Vergelijk de breedte van de rivieren, de kleur van de bodem en de vegetatie met de situatie van vóór de zware
regenval, zoals weergegeven in figuur 5 1). Instrument: MODIS. Satelliet: Aqua. Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. (details). |
| |
| 4a: Uitvergroting van het stadje |
5a: De extreme regenval in het noorden van Australië in de periode van 24 december 2008 tot en met 7 januari 2009, vergeleken met het
gemiddelde van de tien voorgaande jaren over dezelfde periode. In de lichtblauwe gebieden viel per dag 15 millimeter regen meer dan
normaal. Bron: SSAI/NASA/GSFC. |
6a: Satellietbeeld in valse kleuren van 16 december 2008, vóór de aanvang van het natte seizoen. De vegetatie uit figuur 4 ontbreekt en de
rivieren zijn nauwelijks zichtbaar 1). Instrument: MODIS. Satelliet: Aqua. Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. (details). |
| |
| Regen meten vanuit de ruimte |
| |
De regen van de periode rond de jaarwisseling werd onder andere vastgelegd vanuit de ruimte door de Amerikaanse TRMM-satelliet, waarbij de
letters TRMM staan voor Tropical Rainfall Measuring Mission. Het aandachtsgebied van de satelliet ligt tussen 35 graden noorderbreedte en 35 graden zuiderbreedte, zodat Australië op de staten Victoria en Tasmanië na, goed gedekt is. Figuur 2 geeft voor het continent en de gebieden ten noorden daarvan de neerslagtotalen voor de periode 24 december 2008 tot en met 7 januari 2009. Vooral in een brede strook langs de kusten van
Noordelijk Territorium en Queensland viel opmerkelijk veel regen: in grote gebieden meer dan driehonderd millimeter (oranje) en plaatselijk ruim vierhonderd millimeter (rood). Dat dit geen normale situatie is, toont figuur 3, die meetgegevens bevat van dezelfde satelliet. Nu is het verschil weergeven met het tienjarig gemiddelde. In de lichtblauw gekleurde gebieden viel van dag op dag 15 millimeter meer dan normaal. Logisch dat de rivieren zo'n stortvloed aan regen niet konden verwerken. |
| |
| Gezwollen rivieren |
| |
De gevolgen van de regenval zijn goed zichtbaar op satellietbeelden. Figuur 1 toont Normanton en omgeving in het noordwesten van Queensland
op 19 februari 2009. Vanaf de jaarwisseling was er daar toen al bijna 1200 millimeter regen gevallen. Het water van de Norman River, dat
gewoonlijk op enige afstand langs het plaatsje stroomt, dringt nu de buitenwijken binnen van het slechts elfhonderd inwoners tellende, maar toch in de Wereld Bosatlas opgenomen en via Google Earth makkelijk te lokaliseren stadje. Ook de weg naar het stroomafwaarts gelegen Karumba,
waar de Norman River uitmondt in de Golf van Carpentaria, staat onder water; alleen de nabijgelegen brug over de rivier steekt nog net boven
water uit 1). Duidelijk is
te zien dat de Norman River flink is uitgedijd. De bedding waarbinnen de rivier onder normalere omstandigheden stroomt, onderscheidt zich nog van het aan weerszijden overstroomde gebied. |
| |
 |
| Foto-7 |
|
|
 |
| Foto-8 |
|
| |
Foto-7 en 8: Details uit foto-6 en 6a. Vergelijk de breedte van de rivieren en de vegetatie met de situatie van voor de zware regenval,
zoals weergegeven in figuur 6. Instrument: MODIS banden 1, 2 en 7. Satelliet: Aqua. Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. |
| |
| Zonneglinstering |
| |
De verschillen tussen water en land worden geaccentueerd door een effect dat zonneglinstering of zonneschittering (engels: sunglint) wordt
genoemd (zie ook Zenit, maart 2004). Het wateroppervlak fungeert dan als spiegel. De weerspiegeling is het sterkst linksboven in het beeld,
waar
ze leidt tot witte, overbelichte vlekken op overstroomde gebieden en een duidelijk, helder spoor van de rivier in de normale bedding.
Elders geeft de weerspiegeling het water een zachtzilveren glans, die boven land ontbreekt. Deze gematigde schittering treedt op waar slechts een beperkt aantal golven op het wateroppervlak de juiste helling heeft om het zonlicht in de richting van de sensoren van de satelliet om te buigen.
Het satellietbeeldvan figuur 1 is afkomstig van het Remote Sensing Instrument (RSI) op de Taiwanese satelliet FORMOSAT-2, dat sinds 2004 vanaf 891 kilometer hoogte het aardoppervlak aftast. De sensoren van de satelliet meten onder andere gereflecteerd zonlicht in de kleuren rood, groen
en blauw.
Uit die meetgegevens worden op kleurenfoto's lijkende satellietbeelden geconstrueerd met een resolutie van 8 meter. Overigens komt er slechts in zeldzame gevallen zo'n beeld naar buiten. |
| |
| Valse kleuren |
| |
| Ook de Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS) op de op 705 kilometer hoogte overkomende Amerikaanse satellieten Terra en Aqua leveren uit de kleuren rood, groen en blauw opgebouwde zichtbaarlichtbeelden van het aardoppervlak (bijvoorbeeld figuur 6a), zij het met een resolutie van 250 meter. Om overstromingen duidelijker zichtbaar te maken, zijn echter ook metingen in andere golflengtegebieden of banden vereist. Voor de groenige beelden in valse kleuren (figuren 4 en 5) is een combinatie gebruikt van MODIS-banden 1, 2 en 7. De banden sturen respectievelijk het blauw, groen en rood aan bij de samenstelling van het digitale beeld. Band 1 registreert gereflecteerd zichtbaar rood licht, band 2 straling in het nabij-infrarood (IR-A) en band 7 meet in het infrarood. Op deze beelden is het oceaanwater bijna zwart, sedimentrijk rivierwater, ondiepe rivieren of overstroomde gebieden en zeewater met sediment zijn donkerblauw. Vegetatie reflecteert sterk in het nabij-infrarood en absorbeert in de beide andere kanalen; daardoor heeft het een heldere groene kleur. |
| |
| Veel meer water |
| |
Overstromingen zijn goed zichtbaar op satellietbeelden die op deze manier tot stand zijn gekomen (figuur 4). Het donkerblauwe water boven het ondergelopen land steekt namelijk duidelijker af tegen de groene vegetatie van het niet-getroffen gebied dan op 'gewone' satellietbeelden 1).
Zo toont figuur 4 Queensland op 18 februari. In het noorden monden de blauwe, sterk uitgedijde Flinders River en Norman River uit in de Golf van Carpentaria. Meer naar het zuiden zien we van west naar oost de stroomgebieden van Georgina River/Eyre Creek, Diamantina River en Thomson River/Cooper Creek. Het water stroomt in deze rivieren van noord naar zuid, niet naar zee, maar het binnenland in, richting Lake Eyre (zie verderop). Ter vergelijking toont figuur 7 de situatie op 16 december 2008, voor het natte seizoen begon. De rivieren zijn op dit satellietbeeld nauwelijks terug te vinden. De bodem is kaal en onbegroeid, wat blijkt uit de roze-bruine tinten. Merk op hoeveel groener de bodem in figuur 4 toont, dus hoeveel meer vegetatie er is, na de regenval. De regen is ook een zegen voor het planten- en dierenleven in de rivieren. |
| |
| Lake Eyre |
| |
Eind maart bereikte een deel van het in Queensland gevallen regenwater via de landinwaarts stromende rivieren de doorgaans droogstaande zoutvlakte van Lake Eyre, het laagste punt in Australië. Meestal is het een droge zoutvlakte, maar vooral in La Niña-jaren komt er na het natte seizoen soms wat water in terecht. Het water in het meer heeft een afstand afgelegd van meer dan 1000 kilometer en is minstens een maand onderweg. De laatste keer dat er water in stond, was in 2004. Ongeveer eenmaal per eeuw raakt het meer gevuld tot aan de rand; daarvoor moeten we teruggaan naar de jaren zeventig van de vorige eeuw. Als het meer volledig gevuld is, is het in omvang het grootste meer van
Australië en het dertiende meer ter wereld..Wanneer er water in het meer zit, verandert het landschap van een droge zoutwoestijn in een groene zone met talrijke vogels. Ook wordt dan de botenclub, die meestal een sluimerend bestaan leidt, weer actief. Het MODIS-beeld van figuur 6 geeft
de situatie
van het meer op 21 april 2009 in valse kleuren. De marineblauwe tinten van het noordelijk deel van het meer duiden op de
aanwezigheid van sedimentrijk water. Het zuidelijk deel ligt nog droog. De zoutvlakte heeft een lichte blauwgroene kleur, al is de bewolking
nog weer wat lichter van tint. Ter vergelijking geeft het satellietbeeld van figuur 7 de situatie van het dan droog liggende meer op 4 januari 2009,
voor de komst van het regenwater. |
| |
|
|
| Foto-9 |
|
|
|
|
| Foto-10 |
|
|
|
| Foto-11 |
|
|
|
|
| Foto-12 |
|
| |
9: Satellietbeeld in valse kleuren van het vollopen van Lake Eyre, Zuid-Australië, na de overvloedige regenval in Queensland eerder dit jaar.
De marineblauwe tinten van het noordelijk deel van het meer duiden op de aanwezigheid van sedimentrijk water. Datum: 21 april 2009.
Instrument: MODIS. Satelliet: Terra. Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. |
9A: Satellietbeeld in valse kleuren van het droog liggende Lake Eyre, Zuid-Australië. De droge zoutvlakte heeft een lichte blauwgroene tint.
Datum: 4 januari 2009. Instrument: MODIS. Satelliet: Terra. Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. |
10: Satellietbeeld in natuurlijjke kleuren van het vollopen van Lake Eyre, Zuid-Australië, na de overvloedige regenval in Queensland eerder dit jaar.
Datum: 21 april 2009. Instrument: MODIS. Satelliet: Terra. Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. |
10a: Satellietbeeld in valse kleuren van het vollopen van Lake Eyre, Zuid-Australië, na de overvloedige regenval in Queensland eerder dit jaar.
De marineblauwe tinten van het noordelijk deel van het meer duiden op de aanwezigheid van sedimentrijk water. Datum: 21 april 2009.
Instrument: MODIS. Satelliet: Terra. Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. |
| |
|
Bron:
Kees Floor - Het weer op satellietbeelden |
|
|
|
|
|
|
